Beyin tümörünün tedavisiyle ilgilenen uzman hekimler beyin cerrahları ve onkologlardır. Uygulanacak tedavi, tümörün tipi, yeri, büyüklüğü ve ne kadar ilerlemiş olduğu ile yakından ilişkilidir. Bazı tümörlerde, kanser hücrelerinin omurilik sıvısının içinde bulunup bulunmaması da önem taşır. Hastaların çoğu tedaviye başlamadan önce aşağıdaki soruları hekimleriyle tartışırlar:
- Bu tümör iyi huylu mu kötü huylu mu?
- Var olan tedavi seçenekleri nelerdir? Benim için hangisini öneriyorsunuz? Neden bu seçeneği öneriyorsunuz?
- Bu tedavi seçeneklerinin her birinin riskleri ve olası yan etkileri nelerdir?
- Bu tedavi seçeneğinin bana maliyeti ne olacak?
- Bu tedavi benim gündelik yaşantımı nasıl etkileyecek?
Beyin tümörlerinde tedavi seçenekleri nelerdir?
Tümörün tipine, yerine, büyüklüğüne ve ne kadar ilerlemiş olduğuna bağlı olarak cerrahi, radyasyon tedavisi veya kemoterapi (kanserin ilaçla tedavisi) seçenekleri vardır. Ancak unutulmamalıdır ki; günümüzde hala beyin tümörlerinin en önemli tedavi şekli ameliyatla tam olarak temizlenmesidir. Böyle bir ameliyatla, iyi huylu tümörlerde başka bir tedaviye gerek kalmaksızın hasta tamamen hastalıktan kurtulur. Kötü huylu tümörlerde ise böyle iyi yapılmış bir ameliyat yaşam süresini en fazla uzatan faktördür.
Beyin tümörlerinde cerrahi girişim nasıl yapılır?
Beyin tümörlerinin çoğu için cerrahi girişim, tercih edilen tedavi şeklidir. Kafatasının açılarak tedavinin yapıldığı ameliyat türüne kraniotomi adı verilir. Kraniotomi genel anestezi altında yapılır. Ameliyat tümörün tamamen çıkartılması için tek yoldur. Ameliyattan önce hastaların hekimlerine sordukları sorular genellikle şunlardır:
- Ameliyattan sonra kendimi nasıl hissedeceğim?
İyi geçmiş bir ameliyattan sonra hasta ameliyata girdiği şekilde çıkar, ameliyat yerinde pansumanı olur, anestezinin ve ameliyatın etkisiyle biraz halsizlik olur, konuşur, aklında, zekasında, kol, bacak hareketlerinde herhangi bir sorun olmaz
- Ağrım olacak mı?
İşlem yapılan yerde tolere edilir derecede ağrı olur
- Ameliyattan sonra ne kadar süreyle hastanede yatmam gerekecek?
Genellikle herhangi bir sorun olmaksızın dördüncü günde taburcu olur
- Bu ameliyatın uzun süreli etkileri olacak mı? Kesilen saçım tekrar uzayacak mı? Kafatasımdan çıkartılacak olan kemik parçasının yerine başka bir madde kullanılırsa bunun yan etkileri olabilir mi?
Eğer ameliyata girmeden önce tümör kalıcı bir hasara neden olmadıysa, iyi yapılmış bir ameliyattan sonra da kalıcı bir hasar olmaz. Ancak bir beyin ameliyatının hiçbir komplikasyon riski olmadığını düşünmek tabi ki gerçekçi olmaz. Bazen tümörün doğal yapısı ve bulunduğu hassas bölge nedeniyle potansiyel riskler içerebilir. Dolayısıyla her vaka için hekimle konuşup ayrıca ayrıntılı bilgi alınmalıdır. Kesilen saçlar aynen tekrar uzar. Kafatası için kullanılan malzemelerin herhangi bir yan etkisi kesinlikle yoktur.
- Normal hayatıma ne zaman dönebileceğim?
Genellikle yaklaşık 15-20 gün içerisinde normal hayatınız dönebilirsiniz.
- Tamamen iyileşme şansım ne kadar?
Bu ne tür bir tümöre (onkolojik sınıflama olarak) yakalandığınız ile alakalıdır. İyi huylu tümörlerde genellikle yüzde yüz iyileşme sağlanır. Kötü huylu tümörlerde ise her vaka için hekimle ayrı konuşmak gerekir.
Bazı durumlarda tümör ameliyat edilemez. Tümör beyin sapındaysa ya da ulaşılması tehlikeli bir yerdeyse, etrafındaki normal beyin dokusunu zedelemeden tümörü çıkartmak mümkün olmayabilir. Bu durumdaki hastalara radyoterapi (ışın tedavisi) veya başka bir tedavi yöntemi önerilir.
Ameliyatın yan etkileri nelerdir?
Ameliyattan sonraki ilk birkaç gün içinde başağrısı ve genel bir rahatsızlık hissi sık rastlanan yakınmalardır. Başağrısı genellikle ağrı kesicilerle kontrol altına alınabilir. Ameliyattan sonra hastaların genel olarak halsiz ve yorgun hissetmelerine de sık rastlanır. Bu rahatsızlıkların geçme süresi hastadan hastaya değişir. Ameliyattan sonra olabilecek bir diğer yan etki de enfeksiyondur. Bu durumda antibiyotikler kullanılır. Ameliyat sırasında normal beyin dokusu da zedelenebilir. Bu durumda düşünme, görme ya da konuşma ile ilgili sorunlar olabilir. Hastada kişilik değişiklikleri ortaya çıkabilir. Kişi havale geçirebilir. Bu sorunların çoğu zamanla azalır veya ortadan kalkabilir; ancak bazen bulgular kalıcı olabilir. Ancak genelde tecrübeli ellerde beyin ameliyatları her ne kadar komplike ameliyatlar olsa da, herhangi bir sorun yaşanmadan şifayla sonuçlanır. Bu ameliyatlarda cerrahın tecrübesinin önemi tartışılmazdır.
Beyin tümörlerinde radyasyon tedavisi nasıl yapılır?
Radyasyon tedavisi veya radyoterapi, tümör hücrelerini öldürmek için yüksek enerjili ışınlar kullanma prensibine dayanır. Bu ışınlar x ışını, gamma ışını veya proton olabilir. Bu ışınlar büyük bir alet aracılığıyla tümörün bulunduğu noktaya ve hemen komşu dokulara verilirler. Bazı durumlarda tüm beyine veya omuriliğe de ışın vermek gerekebilir. Radyasyon tedavisi genellikle ameliyattan sonra yapılır. Verilen radyasyon ameliyat bölgesinde kalmış olabilecek tümör hücrelerini öldürür. Bazen de ameliyat olamayan hastalar sadece ışın tedavisi görürler. Radyasyon tedavisinin nasıl yapılacağına her hasta için ayrıca karar verilir. Bu tedavi şeması tümörün tipine ve büyüklüğüne, ayrıca hastanın yaşına bağlıdır. Her bir tedavi oturumu birkaç dakika sürer. Radyasyon tedavisi verilirken tümörün etrafındaki sağlam beyin dokusunu korumak için hekimler çeşitli önlemler alırlar. Bunlar şöyle sıralanabilir:
- Radyasyon tedavisi genellikle haftada beş gün olmak üzere birkaç hafta süre ile uygulanır. Toplam alınması gereken dozun haftalara bölünerek uygulanması, tümörün çevresindeki sağlam dokunun korunması açısından tercih edilir.
- Stereotaktik radyasyon tedavisi. İnce radyasyon ışınları tümöre değişik açılardan verilir. Bu işlemin yapılabilmesi için hastaya sert bir kask giydirilir. MRI veya CT kullanılarak tümörün yeri tam olarak saptanır. Bu terapide ışınlar bir seferde verilebileceği gibi birden çok ziyarette ardışık olarak da verilebilir.
- 3 boyutlu konformal radyasyon tedavisi. Bilgisayarda tümör ve çevresindeki dokuların üç boyutlu bir görüntüsü elde edilir. Tümörün tam şekline göre ayarlanmış olan radyasyon ışınlarını hekim beyne gönderir. Radyasyon ışınlarının bu kadar incelikle ayarlanmış olması çevre dokulara olabilecek hasarı en aza indirir. Buna Gamma Knife ya da Gamma bıçağı adı verilir, halk arasında ‘tümörün ameliyatsız çıkarılması’ diye tabir edilen tedavi yöntemidir.
- Proton ışını radyasyon tedavisi. Burada radyasyonun kaynağı x ışınları değil protonlardır. Hekim protonları tümöre doğru yönlendirir. Protonlar sağlıklı dokuyu zedelemeden içinden geçebilirler.
Beyin tümörlerinde ilaçla tedavi nasıl yapılır?
Kanser hücrelerini öldürmek için ilaç kullanılması işlemine kemoterapi adı verilir. Bazen bu ilaçlar beyin tümörlerinde de kullanılırlar. Kemoterapide kullanılan ilaçlar ağızdan veya damardan verilebilirler. Her iki yolda da verilen ilaç kana karışarak bütün bedende dolaşır. Kemoterapide kullanılan ilaçlar genellikle kürler halinde verilerek vücudun kendine gelmesi için fırsat tanınır. Kemoterapi genellikle ayaktan poliklinik hizmeti şeklinde verilir. Bazı durumlarda da doktor muayenehanesinde ya da hastanın kendi evinde de verilebilir. Çok nadir durumlarda kişinin hastaneye yatması gerekebilir. Beyin tümörleri için kemoterapi genellikle çocuklara verilir. Erişkinler de cerrahi ve radyasyon tedavisi sonrasında kemoterapi alabilirler. Tekrarlayıcı türde kanseri olan bazı kişilerde beyin cerrahisi sırasında tümör çıkartıldıktan sonra, beyin dokusunun içine kemoterapi ilaçları içeren bir takım maddeler yerleştirilebilir. Bu maddeler birkaç hafta boyunca kemoterapi ilaçlarını yavaş bir şekilde serbestleştirirler, sonuçta da kendileri kaybolurlar. Bu ilaç kanser hücrelerini öldürür.